Przemysł poligraficzny oprócz innych branż ma swój udział w zanieczyszczaniu środowiska naturalnego. Każdego roku można zauważyć wzrost zapotrzebowania na usługi poligraficzne, a rozwój technologii powoduje coraz większe generowanie związków chemicznych.
Szkodliwe zanieczyszczenia przedostające się do powietrza powstają w następujących procesach:
- wykonywania cylindrów wklęsłodrukowych,
- wykonywania typograficznych form drukowych,
- drukowania na maszynach arkuszowych i zwojowych: offsetowych, wklęsłodrukowych, fleksograficznych, sitodrukowych z zastosowaniem różnego rodzaju farb oraz środków pomocniczych,
- lakierowania i laminowania druków.
Druk offsetowy
Zanieczyszczenia powietrza powstające przy druku offsetowym występują w dwóch przypadkach. Pierwszy ma związek z farba i procesem jej utrwalania. Drugi dotyczy używania alkoholu izopropylowego w roztworach zwilżających formę drukową. Służy on do zmniejszana napięcia powierzchniowego roztworu zwilżającego.
Farby offsetowe zawierają oleje mineralne ze związkami aromatycznymi o temperaturze wrzenia powyżej 300°C. Coraz częściej stosuje się do druku papiery powlekane na których farba powlekana jest termicznie. Procesy te, odbywają się w specjalnych tunelach suszących, powiązanych z oczyszczaniem gazów odlotowych. Druk offsetowy, przy którym farba utrwalana jest termicznie, wymaga uzyskania decyzji o dopuszczalnej emisji gazów odlotowych. Na podstawie uciążliwości dla otoczenia emisji zanieczyszczeń oraz specyfikacji dopalacza termicznego, bada się przypadek indywidualnie i określa dopuszczalne stężenia następujących substancji: metanu, alkoholu izopropylowego, acetonu, etanolu, etoksyetanolu, ksylenu, oktanu-nonanu, heksadekanu, dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenków węgla czy pyłów zawieszonych. Dopalacze termiczne zmniejszają emisje o 90-95%.
Druk fleksograficzny
Technika fleksograficzna służy przede wszystkim do druku opakowań foliowych i papierowych. Zanieczyszczenia powietrza stanowią znaczne ilości rozpuszczalników farb, do których należą: alkohol etylowy, alkohol izopropylowy, octan etylu i octan butylu. Procesy wymagają stosowania odciągów gazów do dopalaczy, które eliminują poziomy emisji. Przy małych ilościach i niskich stężeniach rozpuszczalników (do 4g/m3) stosuje się dopalacze katalityczne, natomiast przy dużych ilościach i niskim stężeniu zanieczyszczeń praktykuje się dopalacze katalityczno-regeneracyjne, odzyskujące rozpuszczalniki do ponownego procesu.
Małe ilości i wysokie stężenia wymagają stosowania dopalaczy termicznych, a przy dużych ilościach i wysokim stężeniu (powyżej 3000 m3/h) należy stosować termiczno-regeneracyjne.
Rygorystyczne przepisy dotyczące ochrony środowiska pomimo kosztów związanych z zakupem urządzeń, wymuszają stosowanie dopalaczy oczyszczające gazy odlotowe.
Druk sitowy
Sitodruk jest techniką stosowaną podczas druku na tworzywach sztucznych, tkaninach, szkle oraz innych niewsiąkliwych materiałach w różnych kształtach.
Farby utrwala się powierzchniowo przez odparowanie rozpuszczalników takich jak: ksylen, toluen, octan butylu, cykloheksanon, benzyna lakowa, lakiery nitrocelulozowe, estry lub ich mieszaniny. Stosuje się też farby wodne, utrwalane promieniami ultrafioletowymi, jednak najbardziej są rozpowszechnione farby rozpuszczalnikowe ze szkodliwymi związkami.
Z uwagi na małe emisje, technika ta wymaga stosowania urządzeń do spalania.
Laminowanie i lakierowanie druków
Technikę laminowania stosuje się w procesie uszlachetniania wydrukowanej odbitki poprzez naniesienie cienkiej warstwy przeźroczystej, podnoszącej połysk papieru. Wykorzystuje się różne lakiery rozpuszczalnikowe nitrocelulozowe i chemoutwardzalne do których należą : octan butylu, octan etylu, alkohol etylowy. Zanieczyszczone gazy trafiają do urządzeń posiadających biofiltry, w których mikroorganizmy rozkładają substancje szkodliwe.
Laminowanie polega na sklejaniu druków z cienką, przeźroczystą folią. Głównym zagrożeniem dla środowiska naturalnego są kleje które odparowują lotne rozpuszczalniki takie jak: alkohol etylowy, octan butylu, octan etylu lub ksylen i toluen. Zanieczyszczenia te się spala, albo odzyskuje do ponownych procesów w dużych zakładach przemysłowych.
Standardy emisyjne dla zakładów wykorzystujących nadruk techniką fleksografii, został ujęty w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 roku, załącznik nr 7, punkt 8.1. Instalacje z taką metodą druku, których łączna zdolność produkcyjna wymaga użycia LZO przekraczającego 15 Mg/rok stosują się do załącznika nr 8, tabela 1, pozycja 4 (standard S1 oraz S2) (S1 - standard emisji zorganizowanej - stężenie LZO w gazach odlotowych w przeliczeniu na TOC, równy 100mg/m3u (S2 standard emisji niezorganizowanej wynoszący w zależności od zużycia LZO, 25% lub 20%)
Zgodnie z paragrafem 34.1 w/w rozporządzenia, dotrzymanie standardu S2 sprawdza się za pośrednictwem następującego równania:
W instalacjach z nadrukiem folii polietylenowej techniką fleksograficzną, wiarygodne wyznaczenie składników powyższego równania, wymaga stosowania zasad:
- określenia poziomu LZO materiałów drukarskich w sposób precyzyjny (I1) bazując na wykazie wykorzystywanych farb na poszczególne rodzaje,
- wiarygodnego określenia masy LZO skierowanych i odzyskanych poza instalacje (I3) lub ponownie w niej zastosowanych (I2)
- zidentyfikowania strumieni odpadów zawierających LZO (O) a szczególnie farb odpadowych i zanieczyszczonych rozpuszczalników (dla instalacji bez układu destylacji),
- określenia poziomu LZO zutylizowanego przez dopalacz termiczny (R),
- zapewnienie dostatecznej pewności obliczeń wielkości emisji zorganizowanej (G), z wyłączeniem emisji z układów wentylacji ogólnej i odpowietrzeń zbiorników, które nie ograniczają emisji.