Lotne Związki Organiczne LZO, ang. Volatile Organic Compounds VOC to substancje, którym przypisuje się znaczny udział w kształtowaniu poziomów stężeń w powietrzu atmosferycznym.
W połączeniu ze światłem słonecznym powodują powstawanie mgły zwanej smogiem fotochemicznym. Charakteryzują się niską rozpuszczalnością w wodzie oraz prężnością par w temperaturze 293,15K (20OC) nie mniejszej niż 10Pa. Dodatkowo łatwo przechodzą w postać pary lub gazu, a ich temperatura wrzenia mieści się w zakresie 50 - 250OC. LZO są emitowane w gazach odlotowych podczas produkcji, w wielu zakładach przemysłowych zajmujących się wytwarzaniem tworzyw sztucznych, środków farmaceutycznych, chemii organicznej i gospodarczej, gumy czy opakowań.
Związki organiczne możemy podzielić na następujące grupy :
- Węglowodory alifatyczne (alkany, alkeny, alkiny, np. etan, etylen, acetylen, izobutan)
- Węglowodory pierścieniowe (cykloalkany) - małotoksyczne
- Węglowodory aromatyczne (benzen, toluen, etylobenzen, ksylen) - rakotwórcze!
- Węglowodory chlorowcowane (chlorometan, trichloroetan) – toksyczne
- Węglowodory nitrowane (nitrobenzen) – rakotwórcze!
- Alkohole i fenole (metanol, etanol, propanole, butanole – fenol, krezole)
- Karbonylowe pochodne (formaldehyd, acetaldehyd, akroleina, aceton)
- Kwasy karboksylowe i estry (kwas mrówkowy, octowy, masłowy, octan etylu, maślan metylu)
- Heterocykliczne związki organiczne (indol, skatol, pirydyna)
- Alifatyczne związki siarki (merkaptany)
- Aminy alifatyczne (trietyloamina)
- Aminy aromatyczne (anilina)
Wyżej wymienione związki posiadają złożony skład chemiczny i nie ma jednej uniwersalnej metody oczyszczania.
Jedną z metod stosowaną w przemyśle jest ich „dopalanie” i przeprowadzenie w możliwie najwyższym stopniu w substancje obojętne (CO2, H2O)
Podstawą oceny czy z instalacji dochodzi do emisji LZO jest analiza składu wykorzystywanych materiałów i surowców. Jeśli są w nich zawarte rozpuszczalniki, należy ocenić czy - i jeśli tak - jaka część z nich może być emitowana do powietrza (w sposób zorganizowany lub niezorganizowany).
Skalę emisji LZO można określić jedną z trzech metod:
- Przyjęcie emisji równej 100% LZO zawartych w zużywanych materiałach: metoda stosowana jest gdy:
- skala emisji jest nieznaczna i jej przyjęcie nie powoduje nadmiernych opłat za emisję,
- prawdopodobne jest 100% odparowanie wykorzystywanych rozpuszczalników, np.:
- LZO stosowane do czyszczenia drukarek, gdy wykorzystane czyściwa magazynowane są w otwartych pojemnikach,
- LZO zawarte w środkach antyadhezyjnych do form,
- LZO stanowiące składniki gazu nośnego preparatów,
- brak jest danych o współczynnikach emisji z preparatów, a ich wyznaczenie wymagałobynakładów niewspółmiernych do potencjalnych korzyści.
-
Ogólny bilans LZO. Obejmuje on precyzyjną identyfikacje rozpuszczalników zawartych w wykorzystywanych materiałach oraz wyznaczenie LZO w głównych strumieniach pomniejszających emisję do powietrza w sposób przybliżony lub na podstawie jednorazowych oznaczeń.
-
Dokładny bilans LZO. Ocenia on z wysoką dokładnością i wiarygodnością poszczególne strumienie, w których mogą znajdować się lotne związki organiczne.